Er is een hippisch gezegde dat luidt: “twee voeten bewegen ons lichaam, maar vier voeten dragen onze ziel”. Het is een filosofie die Alexia van de non-profitorganisatie Sellia heeft overgenomen, die hippotherapiesessies aanbiedt voor kinderen en volwassenen met motorische en/of geestelijke handicaps. Interview.

Kun je jezelf voorstellen? Wat is je achtergrond?

Mijn naam is Alexia en ik ben sinds 2017 kinderverpleegkundige. Sinds het begin van mijn carrière heb ik in de neurologie gewerkt, vandaar mijn affiniteit met de gehandicaptengemeenschap.

Tegelijkertijd ben ik altijd ondergedompeld geweest in de paardenwereld, ik rijd al paard sinds mijn 6e en dus vroeg ik me af “hoe kan ik mijn passie en mijn werk combineren?” en zo kwam ik achter het beroep hippotherapie.

Copyright : Christophe Bortels

Destijds werd ik opgeleid door de vzw Anthe-Anthesis, die inmiddels niet meer onder die naam bestaat en die is uitgegroeid tot de Belgische School voor Hippotherapie, een officiële universitaire opleiding die inmiddels een erkend diploma heeft uitgereikt.

Ik begon mijn opleiding tot hippotherapeut in 2018 en die duurt twee jaar. Zo ben ik begonnen! Allereerst werkte ik als vervanger van andere hippotherapeuten in stallen.

In eerste instantie werkte ik vooral met kinderen, maar ik realiseerde me dat ik mijn horizon moest verbreden naar volwassenen, want dat is ook heel leuk en er is meer vraag van volwassenen dan van kinderen.

Op donderdagen verwelkom ik mensen die doof of slechthorend en stom zijn, maar ook volwassenen met lichte tot matige verstandelijke beperkingen of motorische problemen; met hen doe ik veel aan aangepast paardrijden.

Wat is aangepast paardrijden?

Het is hen echt te paard zetten om hen te leren paardrijden, maar rekening houdend met hun persoonlijke en individuele moeilijkheden. Het is geen klassieke groepsles waarbij ze zich meteen moeten 'redden'. Het is aangepast aan hen, dus ik gebruik specifiek materiaal zoals teugels met verschillende kleuren bijvoorbeeld en ik zeg tegen hen: “leg je handen op de rode of blauwe” in plaats van zinnen als “verkort/verleng je teugels” die ze niet kunnen begrijpen.

Copyright : Christophe Bortels

Vanochtend had ik een sessie met een autistische patiënt en hij kan er niet tegen als zijn voeten vastzitten in de stijgbeugels, dus heb ik hem in deze voltige surfaix gezet, waardoor hij veel minder 'strak' zit en vrijer kan bewegen. Ik stem mijn rijden echt af op de behoeften van de persoon met wie ik werk.

Biedt u ook andere paardgerelateerde activiteiten aan?

Ja, ik doe van alles! Met instellingen is het vooral aangepast rijden, maar als het weer het bijvoorbeeld niet toelaat, zeg ik mijn sessies nooit af en doe ik onder andere aan snoezelen in de stal: Ik zet de paarden in hun stal en leg de kinderen op hun rug met zachte muziek, ik bied een massage aan omdat ik ook getraind ben in 'baby'-massage - ik heb veel kleine cursussen tegelijkertijd gedaan als aanvulling op mijn opleiding in hippotherapie - en dus is het meer een rustige tijd waarin ze de manen van het paard kunnen aanraken, het zachtere haar, het stro... soms hebben we het geluk dat er ook een vogeltje in de stal zingt... Er zijn veel verschillende sensaties om te ontdekken!

Ik ben een kinderverpleegkundige gespecialiseerd in neurologie, maar ik ben geen psycholoog of equitherapeut, dus er zijn duidelijk bepaalde profielen die ik weiger aan te nemen.

Aan de andere kant accepteer ik wel kinderen met gedragsproblemen, omdat dat deel uitmaakt van het publiek waarmee ik werk, en ik vind dus wel dat ik bepaalde vaardigheden heb, waarbij ik ouders altijd duidelijk maak dat ik niet hun enige therapeut wil zijn, maar als ze tegelijkertijd een psychologische behandeling hebben, dan neem ik de kinderen graag aan.

Ik ken mijn grenzen, dus ik accepteer bijvoorbeeld geen mensen met een depressie of burn-out. Ik blijf echt binnen de 'handicap' sfeer van hippotherapie.

Ik doe individuele sessies voor schoolkinderen of groepssessies voor bepaalde instellingen waarbij ik maximaal zes mensen per sessie van anderhalf uur meeneem, omdat ik denk dat de kwaliteit van het werk daarboven niet goed is, dus ik neem drie paarden mee en er zijn twee begunstigden 'per paard'. Ik heb zelden zes mensen die rijden... Met volwassenen heb ik vaak maar twee of drie in de groep die kunnen rijden en voor de anderen werken we te voet met de paarden. Het is geweldig omdat er een goede samenwerking is met de instructeurs en ze de groepen zo opzetten dat iedereen zijn plek kan vinden en kan doen wat hij leuk vindt.

Bovendien nemen de instructeurs die naar de sessies komen actief deel; het is onderdeel van de overeenkomst die ik teken met de instellingen waarmee ik werk. Ik vraag natuurlijk geen hippische kennis, maar wel betrokkenheid zodat het werk met de groep werkt.

Hoe ziet een typische sessie eruit?

Ik betrek de cliënten bij de hele sessie, dus ze komen samen met mij de paarden ophalen uit de wei, we brengen ze naar binnen om geborsteld en voorbereid te worden, dan gaan we de baan op of wandelen, afhankelijk van het weer en de energie van de groep (te voet of in het zadel). Daarna verzorgen we de paarden en geven we ze een beloning, want dankbaar zijn en het paard bedanken is een integraal onderdeel van de sessie.

Aan het einde van de sessie maak ik samen met hen de balans op om te zien hoe zij zich voelden, wat ik voelde en ik feliciteer hen als het goed ging, maar ik vertel het hen ook als het niet zo goed ging. We hebben vastgesteld dat wat er tijdens de sessie wordt gezegd tussen ons blijft, hier op de boerderij, en niet terug hoeft naar het centrum, maar het wordt tenminste gezegd en we proberen het de volgende keer te verbeteren.

Wat zijn de voordelen van hippotherapie voor mensen met een handicap?

Als je iets van paarden weet, besef je al snel dat als je dicht bij ze bent, je al het andere om je heen vergeet. Dat is waar hippotherapie om draait: optimaal profiteren van het moment met de paarden. Je kunt niet 'ergens anders' zijn en denken aan de problemen en zorgen die je dagelijks leven vervuilen.

Het perspectief van het paard is ook heel anders. Paarden hebben, net als alle andere dieren, geen oordeel. Wanneer een autistisch kind bijvoorbeeld naar een paard gaat, zal hij een heel speciaal contact hebben. Vooral bij dit type profiel leven ze meer in de 'gevoelswereld' en emotionele sferen; bij paarden werkt dit goed omdat het gevoelige dieren zijn met een sterke emotionele band.

Er wordt vaak gezegd dat je je eigen emoties moet kunnen beheersen om paard te kunnen rijden, en dat is wat interessant zal zijn voor het kind in contact met het paard. Het paard reflecteert zijn eigen emoties terug naar het kind, dus het is een kans om eraan te werken.

Een concreter voorbeeld: ik heb heel wat kinderen die agressief zijn tegen hun omgeving, tegen hun ouders, die momenten van intense woede hebben, en als ze dan oog in oog komen te staan met een paard en zo reageren, zullen sommige paarden vluchten, maar er zijn ook paarden die zullen 'duwen', in contact komen, en het kind wordt geconfronteerd door tegen zichzelf te zeggen: “ah het is niet leuk als het paard me wegduwt - Ok maar is het thuis leuk voor haar als je je moeder slaat? “.

Ik werk hier echt aan, uitgaande van de interactie met het paard en wat het kind communiceert, om het terug te plaatsen in de gezinscontext. Ik contextualiseer alles en het is makkelijker voor het kind om een ander levend wezen met andere gevoelens te confronteren en om het te laten nadenken over zijn gedrag: “het paard gaat weg, het waardeert mijn aanwezigheid niet... waarom? Uit deze situaties ontstaat een heel proces.

De paarden brengen verschillende dingen op tafel, afhankelijk van de pathologie van het kind. Ik heb bijvoorbeeld nogal wat autistische kinderen in mijn praktijk omdat het een profiel is dat ik erg leuk vind, en ik heb een ASS-patiënt die op zaterdagochtend komt met haar ouders. Ze is niet gestimuleerd omdat ze dit of dat moet leren en ik krijg het voor elkaar om haar een half uur in alle rust te hebben en de ouders zijn verbaasd en vragen zich vaak af hoe ik het doe, maar het is gewoon het paard dat het mogelijk maakt.

Ik zet haar op een paard en zo heeft ze de beweging, het wiegen van het paard terwijl het loopt, en voor autistische kinderen werkt dit goed omdat ze graag terugkeren naar sensaties zoals toen ze 'in utero' waren, in de baarmoeder van hun moeder, en zo worden ze graag gewiegd door de 'cijfer acht' beweging van de stap.

De beweging van het paard is erg interessant, of het nu voor kinderen is die erg 'sensorisch' zijn of zelfs voor mensen die moeite hebben met bewegen vanwege bijvoorbeeld een motorische handicap.

Als je iemand op een paard zet, is het net alsof je hem op een grote bal zet zoals die door fysiotherapeuten worden gebruikt, het heeft hetzelfde effect... paardrijden doet enorm veel met het lichaam.

En tot slot, leren zorgen voor een ander levend wezen dan jezelf! Het klinkt misschien gek, maar het is ingewikkeld om dit te doen voor een kind of volwassene die in de maatschappij is gereïntegreerd.

Hippotherapie is een combinatie van emotioneel, sensorisch en motorisch werk.

Hoe heb je de paarden gekozen waarmee je werkt?

In tegenstelling tot wat veel mensen denken, zijn er niet echt “hippotherapiepaarden”. Het is onmogelijk om een paard volledig voor te bereiden op hippotherapie.

Dus ja, we proberen het zo veel mogelijk te desensibiliseren, om veel naar buiten te gaan, want ik ga graag wandelen in de velden hier in de buurt met mijn begunstigden, dus mijn merrie, ik rijd haar zelf en ik zet haar opzettelijk in omstandigheden waar ze vrachtwagens, tractoren, enz. tegenkomt, zodat ze eraan kan wennen en kan zien hoe ze reageert, maar we weten niet hoe we specifieke paarden voor hippotherapie moeten hebben of anders moet je je wenden tot paarden die volledig 'uitgeschakeld' zijn en dat is niet mijn filosofie.

Persoonlijk wil ik dat paarden hun persoonlijkheid behouden en niet bang zijn om zichzelf te uiten, terwijl ze tegelijkertijd veilig zijn voor de mensen die voor ze zorgen, dus ik tolereer geen paarden die schoppen, bijten of duwen...

Ik kies niet per se rustige paarden, maar ik besteed tijd aan het werken met ze voordat ik ze meeneem voor een sessie met de klanten. Voor mij is het OK om bijvoorbeeld een paard te hebben dat ergens bang voor is, omdat het de patiënten laat zien dat iedereen bang kan zijn en een paard in ieder geval nog steeds een dier is met een vrij primitief instinct, dus je kunt er niets aan doen als het paard reageert door bijvoorbeeld weg te rennen.

Verder zijn sommige paardenrassen beter geschikt voor hippotherapie dan andere. Bijvoorbeeld mijn Comtoise merrie, typisch, met alle trekpaarden of half-trekpaarden, het is veel makkelijker! Zware paarden hebben een goede, eerder koele mentaliteit, ze zijn meer afgemeten in hun reacties en ze zijn goede dragers omdat ik niet alleen kinderen in mijn publiek heb. In sommige groepen is het gemiddelde gewicht van de ruiters 80 of zelfs 100 kg, dus je hebt sterke paarden nodig om ze te dragen.

Daarna heb ik de andere paarden in mijn huidige cavalerie niet gekozen, ik heb gewerkt aan de paarden die al hier op de boerderij stonden waar ik mijn non-profit organisatie heb ontwikkeld, zodat ze meegenomen konden worden tijdens mijn sessies. Er zijn kleinere, fijnere pony's, maar ook shetlands (noot van de redactie: een heel klein ponyras).

Aan de andere kant is het mijn leitmotiv om mijn patiënten te laten begrijpen dat, ook al doen we aan hippotherapie, het paard op geen enkele manier een uitlaatklep is! Ik weet dat sommige hippotherapeuten dit accepteren, en daar oordeel ik niet over, maar dat is niet mijn filosofie. Als het kind of de volwassene op het paard op een bepaald moment een driftbui heeft, is dat prima, maar hij of zij stapt dan van het paard af; er is niets om je zorgen over te maken, we zijn er om elke emotie te accepteren, maar het paard mag niet geslagen worden of iets anders, daar is het niet voor bedoeld.

Alle opvoeders die de groepen begeleiden weten dat, als we voelen dat het te veel is voor de begunstigde, we hem van het paard halen, maar ik isoleer hem niet, dus we maken hem duidelijk dat het niet verkeerd is om boos of bang te zijn, maar hij blijft te voet bij ons in de ring, naast het paard tot het overgaat.

Paarden zijn zich ook heel bewust van wie er voor hen staat en passen zich vaak aan. Alle paarden die ik gebruik in hippotherapiesessies zijn gewend aan klanten die soms schreeuwen of opgewonden raken, en over het algemeen is hun houding heel kalm, zelfs respectvoller dan wanneer ik degene ben die met ze omgaat!

Wat zijn de “voorzorgsmaatregelen” die je moet nemen als je hippotherapie wilt doen als patiënt? Hoe weet je of je met een 'professionele' hippotherapeut te maken hebt?

Sommige mensen beginnen een opleiding in hippotherapie omdat ze van paarden houden, maar ze hebben geen eerdere “hippische” ervaring, en ik denk niet dat dat optimaal is in termen van veiligheid.

Bovendien moet je nu - wat vroeger niet het geval was - om een opleiding tot hippotherapeut te volgen aan de Ecole Belge d'Hippothérapie, examens afleggen in ethologie (noot van de redacteur: studie van de grondbeginselen van het paard gebaseerd op de Amerikaanse rijkunst en wetenschappelijke kennis van paardengedrag).

Persoonlijk ken ik alle reacties die een paard kan hebben, ik ken mijn paarden en werk er regelmatig mee, ik kan zoveel mogelijk anticiperen op hun reacties en zelfs als ik een 'gemiddeld' niveau van horsemanship heb, te voet weet ik zeker dat ik de situatie aankan.

Sterker nog, soms laat ik mijn begunstigden afstappen omdat ik voel dat de situatie uit de hand dreigt te lopen en ik een onnodig ongeluk wil voorkomen. Ik herken de signalen bij mijn paarden dat het tijd is om af te stappen.

Tot slot is het voor mij heel belangrijk dat de paarden niet alleen voor hippotherapie worden gebruikt, dat ze ook aan de kant worden gereden in de klassieke rijkunst om het kader en het plezier in het werk te behouden, want in de hippotherapie moet het paard 'veel op zich nemen' om een goede houding te behouden ten opzichte van de begunstigden.

Een ander belangrijk aspect is het respecteren van het welzijn van de paarden; ik ben voorstander van het leven in een kudde buiten met een schuilplaats om de fundamentele behoeften van de soort zoveel mogelijk te respecteren en ervoor te zorgen dat ze meer 'beschikbaar' zijn tijdens de werksessies.

Wat zoeken mensen in hippotherapiesessies? Hoe zien ze deze activiteit?

Nou, we moeten vaak de mensen om hen heen en de familie “herkaderen”... Over het algemeen komen ze met specifieke verzoeken en doelen die ze willen bereiken: “Ik wil dat mijn dochter dit doet” of “dat leert”.

Ik leg dan uit dat dit niet mijn doel is en dat we misschien niet geschikt zijn om samen te werken omdat ik voor dit soort kinderen met moeilijkheden zoals ASS of gedragsproblemen niet op zoek ben naar een specifiek doel. In plaats daarvan werk ik met wat het kind zelf aangeeft.

Mijn doel is dat ze hun eigen tijd hebben en pas na een paar sessies beginnen de ouders te begrijpen wat ik bedoel en het te waarderen, maar in het begin denkt de familie: “Ik betaal €50 voor een uur en mijn dochter zit alleen maar op de rug van het paard zonder te bewegen, ze leert niets...”.

Ze hebben precieze doelstellingen voor hun kinderen en dat is legitiem, maar ze moeten accepteren dat het kind soms niet in staat is om de teugels correct vast te houden, links en rechts te kennen, enz. Aan de andere kant zien ze haar een half uur kalm, glimlachend, in vrede... wat ze elders niet doet! En dan begrijpen ze de voordelen.

Voor andere ouders is het doel gewoon om een buitenschoolse activiteit te hebben voor hun andere kind, en hier zijn we puur op het gebied van aangepast paardrijden, waarbij ik rekening houd met de begunstigde en zijn of haar mogelijkheden om naar doelen toe te werken. Helaas zijn er niet veel aangepaste sporten voor bepaalde soorten motorische handicaps of mentale stoornissen, dus hippotherapie is een goed alternatief.

Op institutioneel niveau stellen we duidelijk doelstellingen vast, maar niet noodzakelijkerwijs 'hippische' doelstellingen in strikte zin; het gaat er meer om 's ochtends op te staan om naar de boerderij te gaan, voor iemand anders dan zichzelf te zorgen, respect te hebben voor de persoon die hen begeleidt, een fysieke activiteit te doen, etc. Het is een vorm van sociale re-integratie.

Hoe kom je in contact met je publiek? Met de instellingen?

Ik ben degene die mijn vereniging en mijn activiteiten promoot bij instellingen; mijn vereniging is vrij nieuw (januari 2023) ook al ben ik al een aantal jaren zelfstandig, dus op dit moment is het nog aan mij om centra voor mensen of kinderen met een handicap te benaderen.

Vanaf het begin kreeg ik de kans om enkele patiënten over te nemen van een hippotherapeut die gestopt was met werken, dus sommige instellingen hebben me vanaf het begin gevolgd, maar ik neem regelmatig contact op met de anderen om hun interesse in hippotherapie aan te wakkeren en om mijn vereniging voor te stellen.

De grootste moeilijkheid is het budget. Voor een hippotherapiesessie van 1,5 uur met drie paarden reken ik €100 en voor een individuele sessie €50 per uur. Voor instellingen is het een obstakel, maar als ik mijn boekhouding doe, kan ik niet anders... We staan al op het punt om vrijwilligerswerk te doen, want het onderhouden van een cavalerie is een grote investering. Mijn enige doel voor mijn vereniging is om de kosten van het onderhoud van de paarden te dekken.

Mijn uiteindelijke doel is om mijn vereniging te ontwikkelen, zodat ik mijn cavalerie van zware paarden kan uitbreiden om meer begunstigden te ontvangen en het aantal sessies dat ik kan aanbieden te vergroten.

Bestaat er financiële steun om patiënten in staat te stellen deel te nemen aan hippotherapie?

Op dit moment ken ik geen enkele instelling die financiële steun biedt aan patiënten die hippotherapie willen volgen, behalve kinderen die naar mij worden doorverwezen door de SPJ (Service de Protection de la Jeunesse), die de hippotherapiesessies betalen.